Luister eens of je mij kan horen

Er zijn honderden geluiden om ons heen. We horen voortdurend, elke dag en een hele dag lang. Soms gebeurt dit horen onbewust, soms gebeurt dit bewust. In het laatste geval zouden we dan kunnen spreken van luisteren. Een maatschappij kan maar draaien als haar leden naar elkaar luisteren, mensen kunnen maar samen werken als ze naar elkaar luisteren. Maar doen we dat eigenlijk wel, dat luisteren?

Zoals hierboven reeds aangehaald, is er een verschil tussen horen en luisteren. Horen kan beschouwd worden als een louter fysiologisch proces waarbij je je bewust bent van geluid in de omgeving, zoals het geroezemoes van mensen. Je neemt een geluid waar, maar hier is geen interpretatie en dus cognitieve verwerking voor nodig. Horen gebeurt dus redelijk onbewust. Luisteren daarentegen overstijgt het fysiologisch proces. Je bent immers maar aan het luisteren als je de geluiden om je heen interpreteert. Luisteren houdt dan bijvoorbeeld in dat je in het geroezemoes van mensen gespreksonderwerpen probeert af te leiden. Luisteren is dus een bewust proces dat een actieve cognitieve verwerking vraagt (Schnell, 1995)[1]. En dat laatste verklapt misschien al de kern van het verhaal: luisteren is eigenlijk iets heel complex dat veel van onze aandacht vraagt. En hebben we in deze moderne tijd van honderden geluiden om ons heen, nog wel tijd, ruimte, en dus aandacht, om nog echt te luisteren?

Toch is luisteren heel erg belangrijk. Iwankovitsch (2001) rapporteert zelfs dat van de vier communicatieprocessen – schrijven, lezen, praten en luisteren – we gemiddeld genomen het meeste aan het luisteren zijn (45% tegenover 9% schrijven, 16% lezen en 30% spreken) (Iwankovistch, 2001)[2]. Hoewel we vermoedelijk kunnen aannemen dat in de technologische maatschappij met mailtjes en berichten veel spreek- en luisteromstandigheden zijn omgezet naar leesomstandigheden, toch blijft luisteren, het interpreteren van geluiden, een basisvorm van interpersoonlijke communicatie. Maar eigenlijk is luisteren zelfs nog veel meer.

De uitgebreidheid en complexiteit van luisteren kan worden duidelijk gemaakt door te kijken naar het Chinese teken voor luisteren  (聽). Zoals je weet, of misschien niet, drukt een Chinees teken eigenlijk veel meer uit dan slechts één woord. Elk Chinees teken bestaat immers uit subkarakters, of subcomponenten, die semantisch en conceptueel gerelateerd zijn aan elkaar en samen het hoofdteken vormen (Jia & Liu, 2010)[3]. Het Chinese teken voor luisteren bestaat uit zes subkarakters: jij, oog, onverdeelde aandacht, hart, respect en oor. Met andere woorden, luisteren heeft niet alleen te maken met het oor en de cognitie, datgene waarover ik het voorlopig eigenlijk nog maar enkel gehad heb. Waar heeft het dan nog mee te maken?

Jij. Het teken maakt duidelijk dat luisteren gaat over de andere, en niet over jezelf. Bezig zijn met je eigen reacties op iemands verhaal behoort dus eigenlijk niet tot het luisterproces.

Oog. Luisteren gaat over de andere zien, en gaat ook over datgene zien wat misschien niet gehoord kan worden, of met andere woorden, niet uitgesproken kan worden.

Onverdeelde aandacht. Luisteren gaat over focus. In het echte luisteren probeer je al het andere dat je aandacht vraagt even opzij te zetten. Nadenken over je eigen reacties op iemands verhaal bemoeilijkt dus ook weer dit proces.

Hart. Luisteren betekent ook je hart laten spreken: openheid en connectie, van mens tot mens, van hart tot hart. Het echte luisteren doe je vanuit je hart. Long (2013)[4] beschrijft zelfs dat je in het luisterproces niet enkel luistert naar geluiden, maar ook luistert naar stiltes, wat hij de geluiden van het hart noemt. Stiltes kunnen namelijk sprekend zijn voor emoties.

Respect (en open geest). Luisteren gaat over respect opbrengen. Dit betekent niet dat je het eens moet zijn met wat de spreker zegt, maar dit gaat wel over de bereidheid tonen om op een open en respectvolle manier de ander te laten spreken, ongeacht wat je er verder mee zal doen. Afhankelijk van de geografische regio in China wordt dit subkarakter ook vertaald als koning, om de centrale rol van de spreker nogmaals in de verf te zetten[3].

Dus toegegeven, het Chinese teken leert ons dat luisteren eigenlijk veel meer inhoudt dan waar we ons van bewust zijn. Denk maar aan die laatste keer dat een goede vriend of vriendin je een verhaal vertelde: was je dan aan het luisteren met al de zes subkarakters, of was je eigenlijk toch eerder aan het nadenken wat, hoe en wanneer je in het verhaal kon reageren? Dat laatste doen we vaak met de beste bedoelingen, maar doet ons tegelijkertijd voorbijgaan aan het echte luisterproces.  

Maar ik hoor je al afvragen: waarom schrijf ik hier nu over op een wetenschappelijke blog? Omdat het belang van luisteren verweven zit in vele topics die op deze blog behandeld worden, denk maar aan opvoeding. Hoe gaan we om met onze kinderen? Horen we ze? Of luisteren we naar wat ze zeggen? En hoe luisteren we dan juist? Maar ook topics zoals de zorg. Hoe gebruiken we luisteren als communicatiekanaal in het contact tussen zorgverlener en zorgvrager? Hoe wordt de luistervaardigheid aangeboden in de opleiding en het onderwijs: leren we het aan als iets wat je doet met je oren en je hersenen, of met je hele lichaam?

Ter conclusie, volgende keer als iemand iets vertelt, en je wilt meer doen dan horen, probeer dan eens te luisteren (op z’n Chinees).

---

[1]Schnell, J. (1995). Effective listening: More than just hearing.

[2] Iwankovitsch, R. (2001). The importance of listening. Language Arts Journal of Michigan, 17(2). [1] Jia & Liu (2010). Listening as indispensable access to dialogues among cultures. Intercultural Communication Studies, 2, 104-110.

[3] Jia & Liu (2010). Listening as indispensable access to dialogues among cultures. Intercultural Communication Studies, 2, 104-110.

[4] Long, W. U. (2013). The philosophical implications of “Listening”: Centering on the relationship between “Listening”, “a Sound”, and “The human being”. Journal of East China Normal University, 45(5), 46-51.

Advertentie