Emotionele arbeid is het reguleren van emoties volgens de daarvoor geldende normen en waarden. Ook leerkrachten verrichten emotionele arbeid. Emotionele arbeid hoort bij het contact met kinderen. Maar kost ook energie, soms veel energie.
Emotionele arbeid verwijst naar de inspanning die werknemers doen om niet te voelen wat ze voelen, of omgekeerd, om precies dat te voelen wat ze niet voelen. Dit al naargelang de geldende expressieregels voor emoties op de werkvloer. We doen dat allemaal, maar in sommige beroepen wordt meer emotionele arbeid verricht dan in andere beroepen. Een telefoniste moet vriendelijk en beleefd blijven wanneer ze een scheldende klant aan de lijn heeft. Haar verontwaardiging en boosheid slikt ze in. In plaats daarvan probeert ze begrip te tonen. Haar taak is immers om de relatie tussen de klant en het bedrijf dat ze vertegenwoordigd te herstellen. Haar eigen gekwetstheid is ondergeschikt.
De emotionele arbeid van leerkrachten
Ook leraren verrichten, in verhouding tot veel andere beroepsgroepen, veel emotionele arbeid. Wanneer je moe of verveeld bent, probeer je dit voor je leerlingen te verbergen door je juist opgewekt te gedragen. Het niet sympathiek vinden van een leerling botst met jouw streven om er voor elke leerling te zijn en elke leerling gelijk te behandelen. Je probeert het negatieve gevoel dat de leerling bij je oproept te verbergen of te veranderen. Je lacht bijvoorbeeld extra vriendelijk tegen deze leerling, zodat de leerling maar niet ziet wat jij eigenlijk voelt. De leerling die je wel sympathiek vindt, wil je niet voortrekken en dus lach je wat minder uitbundig om zijn grappen. De leerling die het bloed onder je nagels vandaan haalt, zou je graag eens flink onderhanden nemen, maar je je houdt je woede in toom, zoals van een leerkracht verwacht wordt. Wanneer een van je leerlingen de orde in de klas verstoort met een goede maar slecht getimede grap moet je vanbinnen wel lachen. Desondanks houd je je gezicht in een plooi en spreek je de leerling streng toe om de orde in de klas te herstellen.
Een goede leerkracht beheerst dus zijn emoties: de emoties die hij of zij toont, staan in functie van de sfeer en het functioneren van de klas. Dat dit beheersen van emoties veel energie kost, is minder belangrijk.
Emotionele arbeid (h)erkennen
Zijn leerkrachten zich bewust van de emotionele arbeid die ze dagelijks verrichten?
Of ligt er misschien een taboe op emotionele arbeid zoals Sien Vermeersch suggereert in haar masterproef? Sien vond in totaal 274 basisschoolleerkrachten in Vlaanderen bereid om mee te doen aan haar masterproefonderzoek naar emotionele arbeid. Een niet onbeduidend aantal leerkrachten plaatsten opmerkingen bij de vragenlijst over emotionele arbeid en lieten (impliciet) weten dat zij ‘niet aan emotionele arbeid doen’. Sommige leerkrachten leken het zelfs een belediging te vinden dat gedacht kon worden dat zij ‘alsof’ zouden doen in de klas en positieve gevoelens zouden faken. Deze leerkrachten leken te denken dat er getwijfeld werd aan hun oprechtheid en authenticiteit in hun omgang met specifieke leerlingen. Misschien wringt juist daar de schoen. Graag oprecht en authentiek willen zijn maar toch geconfronteerd worden met situaties waarin dit niet kan, is emotioneel belastend. Normen en waarden botsen. Het is heel goed mogelijk dat vooral beginnende leerkrachten schuldgevoelens hebben over wat ze voelen en over wat ze eigenlijk zouden ‘moeten’ voelen.
Het prijskaartje
Een teveel aan emotionele arbeid is een risico voor emotionele uitputting en burn-out.
Onderzoek laat zien dat er een prijskaartje hangt aan emotionele arbeid. De continue inspanning om emoties te reguleren kan op termijn leiden tot emotionele afstomping (het niet meer kunnen voelen) en depersonalisatie (geen belangstelling meer kunnen opbrengen voor je leerlingen). Zou emotionele arbeid een verklaring zijn waarom zoveel leerkrachten uitvallen met een burn-out (De Standaard, april 2016)?
opgroeienblog.wordpress.com 
Geef een reactie