In een tijdperk waarin voedingskeuzes overvloedig en verleidelijk zijn, is het van cruciaal belang om kinderen en jongeren uit te rusten met eetcompetenties. Deze eetcompetenties gaan verder dan het simpelweg opeten van groenten; het gaat om het koesteren van een gezonde relatie met voedsel. Laten we samen in de kunst van evenwichtig eten duiken en ontdekken hoe dit een levenslange invloed kan hebben op het welzijn van onze jongere generaties.
Wat zijn eetcompetenties?
De conceptualisatie van eetcompetenties werd geïntroduceerd door het Satter Eating Competence Model (ecSatter). Dit model, ontwikkeld door diëtiste Ellyn Satter, is gericht op het bevorderen van evenwichtige eetgewoonten en een positieve relatie met voeding. Het model definieert vier vaardigheden of competenties die onderliggend zijn aan evenwichtig eetgedrag:
- Attitude: positieve interesse in voeding/eten, eten zonder spanning, eten mag een gezellige activiteit zijn, voeding mag lekker zijn, kunnen genieten van eten en van de gegeten hoeveelheid
- Acceptatie: durven experimenteren, nieuwe smaken proberen, onbekend voedsel schrikt niet af, gevarieerd voedingspatroon, niets is verboden
- Interne regulatie: in contact staan met en luisteren naar ons lichaam, afgestemd zijn op onze gevoelens van honger, eetlust, verzadiging om een gezond lichaamsgewicht te behouden
- Structuur: gestructureerd plannen van maaltijden, hoeveelheden en voedingsvoorkeuren afstemmen op gevoelens van honger/eetlust
Om dit model nog toegankelijker te maken, vatten de collega’s van Eetexpert de bovenstaande vaardigheden samen via de 4 G’s: Gezellig, Gevarieerd, Genoeg en Geregeld. Belangrijk is dat de vier vaardigheden niet zonder elkaar kunnen. Competente eters kunnen genieten van eten, durven nieuwe smaken proberen, luisteren naar hun lichamelijke signalen en beschikken over vaardigheden om evenwichtige maaltijden te plannen. Volgens Satter zorgt de combinatie van de verschillende eetcompetenties voor een evenwicht tussen te weinig en te veel controle.
Mogelijk belang van eetcompetenties?
Het ervaren van een positieve relatie met voeding kan bijdragen aan een beter algemeen welzijn en een betere levenskwaliteit, aangezien voeding een centraal gegeven is voor onze fysieke én mentale gezondheid. Onderzoek heeft reeds aangetoond dat een hogere mate van eetcompetenties samenhangt met een betere zelfzorg, een positiever lichaamsbeeld, minder eetstoornissymptomen, gezondere identiteitsontwikkeling, een beter slaappatroon, een actievere levensstijl, een gezonde BMI… Kortom, eetcompetenties lijken samen te hangen met tal van indicatoren die wijzen op een kwaliteitsvol leven.
De resultaten van recent onderzoek suggereren dat eetcompetenties waardevol kunnen zijn in het voorkomen en behandelen van verstoord eetgedrag bij jongeren. Dankzij de nadruk op verschillende competenties is het voor elke individu mogelijk om te identificeren welke eetcompetenties sterk ontwikkeld zijn en waar eventuele uitdagingen liggen.
Hoe kunnen we eetcompetenties in kaart brengen bij onze Vlaamse jongeren?
Om de vier eetcompetenties in kaart te brengen, ontwikkelde Ellyn Satter de Eating Competence Satter Inventory (ecSI). Na enkele aanpassingen doorheen de jaren zijn we uiteindelijk aanbeland bij de ecSI 2.0TM. De huidige versie van de vragenlijst bestaat uit 16 items, verdeeld over vier subschalen: attitude (6 items), acceptatie (3 items), interne regulatie (2 items) en structuur (5 items). De eetcompetentievragenlijst werd oorspronkelijk ontwikkeld voor volwassenen. Aangezien de adolescentie een kwetsbare periode is voor het ontwikkelen van eetstoornissymptomen of een verstoord lichaamsbeeld, is het belangrijk om meer inzicht te verwerven in de eetcompetenties van onze jongeren. Om dit mogelijk te maken, dienden we eerst te onderzoeken of de vragenlijst ook gebruikt kan worden bij jongeren. Ondertussen kunnen we dankzij recent onderzoek met 900 Vlaamse jongeren besluiten dat de eetcompetentievragenlijst geschikt is om eetcompetenties in kaart te brengen bij Vlaamse adolescenten. Voor meer informatie omtrent deze resultaten verwijzen we de lezer graag door naar de wetenschappelijke paper in de bronnenlijst.
Stand van zaken: wij maken er werk van!
Inzicht in de ontwikkeling van eetcompetenties bij kinderen en jongeren kan een grote meerwaarde vormen voor de preventie en behandeling van verstoord eetgedrag, obesitas, of andere gezondheidsproblemen. Dankzij de ontwikkeling van de eetcompetentievragenlijst en de validatie ervan bij Vlaamse jongeren, kunnen we van start gaan met onderzoek naar de ontwikkeling van eetcompetenties in onze jonge generaties. Binnenkort zullen we de vragenlijst hebben afgenomen bij honderden Vlaamse jongens en meisjes over drie jaar tijd, waardoor we over interessante data beschikken om te onderzoeken hoe eetcompetenties ontwikkelen over de tijd heen en samenhangen met andere indicatoren van welzijn. Indien je geïnteresseerd bent in dit onderzoek en onze bevindingen, houd dan zeker de blog verder in de gaten!
Wil je nog meer te weten komen over eetcompetenties? Neem dan eens een kijkje in de bronnen waar ik inspiratie haalde voor deze blog!
Claes, L., Vankerckhoven, L., Smits, D., Kiekens, G., Robillard, C.L., Stukken, L., & Luyckx, K. (2023). Psychometric properties of the Dutch version of the Eating Competence Satter Inventory (ecSI 2.0TM) in community adolescents. Nutrients, 15(21), Art.No. 4531, 1-13. https://doi.org/10.3390/nu15214531
Godleski, S., Lohse, B., & Krall, J.S. (2019). Satter Eating Competence Inventory™ subscale restructure after confirmatory factor analysis. Journal of Nutrition Education and Behavior, 51(8), 1003-1010. https://doi.org/10.1016/j.jneb.2019.05.287
Lohse, B., Satter, E., Horacek, T., Gebreselassie, T., & Oakland, M.J. (2007). Measuring eating competence: Psychometric properties and validity of the ecSatter Inventory. Journal of Nutrition Education and Behavior, 39, 154–S166. https://doi.org/10.1016/j.jneb.2007.04.371
Satter, E. (2007). Eating competence: Definition and evidence for the Satter Eating Competence model. Journal of Nutrition Education and Behavior, 39(5), 142-153. https://doi.org/10.1016/j.jneb.2007.01.006
opgroeienblog.wordpress.com 