Wat is een eetstoornis?
Wanneer we spreken over een eetstoornis, denken we vaak aan graatmagere meisjes die soms in docu’s of op de catwalk verschijnen. In de realiteit bestaat er echter een grote diversiteit aan eetstoornissen die niet altijd binnen dit stereotiepe beeld passen. Algemeen worden er drie eetstoornissen onderscheiden:
Bij personen met anorexia nervosa staat het beperken van het eten centraal, waardoor zij sterk ondergewicht vertonen. Ze hebben een intense vrees om bij te komen en zien hun lichaam vaak dikker of ronder dan het in werkelijkheid is. Personen met anorexia nervosa zijn erg gefocust op diëten of langdurig vasten en/of overmatig bewegen, maar vertonen tegelijkertijd soms ook eetbuien of braken.
- Personen met boulimia nervosa vertonen net zoals sommige personen met anorexia nervosa periodes van eetbuien in combinatie met gedrag om gewichtstoename te voorkomen (zoals braken, vasten, overmatig sporten of laxeermiddelen gebruiken). Het meest opvallende verschil tussen anorexia en boulimia nervosa is het feit dat personen met boulimia nervosa geen verontrustend ondergewicht vertonen, wat het voor de omgeving vaak moeilijker maakt om het eetprobleem op te merken. Ook bij boulimia nervosa heeft de lichaamsvorm en het lichaamsgewicht een erg grote invloed op het oordeel over zichzelf.
- Tenslotte vertonen personen met een eetbuistoornis hoofdzakelijk eetbui-periodes waarin ze veel sneller/meer eten dan normaal en hierbij een sterk verlies van controle ervaren. Vaak voelen ze zich nadien erg schuldig en omschrijven ze een afkeer tegenover zichzelf. De eetbuistoornis verschilt van boulimia nervosa in het feit dat personen met een eetbuistoornis geen gedrag vertonen om gewichtstoename tegen te gaan.
Een eetstoornis ontstaat vaak in de adolescentie, waarbij voornamelijk anorexia nervosa het meest frequent start op jongere leeftijd. Boulimia nervosa en de eetbuistoornis ontstaan vaak op iets latere leeftijd, meestal tussen 16 en 25 jaar. Toch is het belangrijk op te merken dat personen met een eetstoornis vaak tussen deze categorieën schuiven overheen de tijd. Een persoon met anorexia nervosa kan bijvoorbeeld op een latere leeftijd eerder kenmerken van boulimia nervosa vertonen, doordat hij of zij wat meer begint te eten en mogelijks wat bijkomt in gewicht. Algemeen wordt er geschat dat ongeveer één op 10 Belgische vrouwen tussen 10 en 30 jaar al ooit een eetstoornis zou hebben gehad en dat slechts één op 10 patiënten met een eetstoornis een man is. De duur van een eetstoornis kan erg variëren. In geval van vroege detectie en de juiste behandeling is de kans groter op (partieel) herstel.
Hoe ontstaat een eetstoornis?
Het is niet altijd duidelijk hoe een eetstoornis precies ontstaat, aangezien vele biopsychosociale factoren hierin een rol kunnen spelen. Wel lijken eetstoornissen kenmerkend te zijn voor onze westerse samenleving waarin een sterk ideaalbeeld bestaat rond “het perfecte lichaam” dat slank en fit zou zijn. Dit beeld lijkt vooral op adolescenten een grote impact te hebben, die vaker bezig zijn met vragen als: “Wat vind ik leuk? Wat vinden mijn vrienden leuk? Hoe zien zij eruit? Hoe moet ik eruitzien om erbij te horen?”. Ze proberen wel eens te experimenteren met hun eetgedrag, waarbij het vermijden van vettig eten en het verkiezen van light-producten vaak een eerste stap vormt. Maar deze focus op gezond eten kan al snel evolueren naar een ongezonde levensstijl met extreme focus op lichaamsvorm en -gewicht. Naast factoren op vlak van eten en lichaamsbeweging, spelen ook psychische en sociale factoren een belangrijke rol in het ontstaan en voortbestaan van eetstoornissen (o.a., negatief zelfbeeld, identiteitsproblemen, traumatische gebeurtenissen, e.a.).
Hoe kan je een eetstoornis herkennen?
Het kan best moeilijk zijn om de signalen van een (beginnende) eetstoornis te herkennen. Vaak zijn personen met een eetstoornis heel goed in het geheim houden van hun drang om te vermageren en hun pogingen om dit te bereiken evenals het verbergen van het ‘vermagerde’ lichaam. Toch zijn er enkele dingen die je als vriend, collega, ouder of leerkracht kan opmerken.
Allereerst zijn duidelijke veranderingen in gewicht een belangrijke indicator, zeker 
wanneer deze op vrij korte tijd hebben plaatsgevonden. Deze veranderingen kunnen zowel een toename als afname in het gewicht inhouden. Vervolgens kunnen overdreven bezig zijn met voeding, selectief eten of plots opmerkelijk meer of minder beginnen te eten, eerste tekenen zijn van verstoord eetgedrag. Wanneer dit eetgedrag samengaat met een duidelijke toename in sportactiviteiten, kan gewichtsafname een mogelijk doel zijn. Naast deze eerder voor de hand liggende gedragsveranderingen zijn er ook minder opvallende signalen die kenmerkend zijn voor een eetstoornis. Op lichamelijk vlak vertonen personen met een eetstoornis vaker hoofdpijn, buikpijn of slaap- en concentratieproblemen. Ook hebben ze het vaak sneller koud en zijn ze sneller moe. Enkele psychosociale kenmerken zijn een algemeen gebrek aan zelfvertrouwen en een negatief lichaamsbeeld. Eetstoornispatiënten ervaren ook vaker faalangst, vertonen eerder een sombere stemming en leven soms meer en meer in sociaal isolement. Op de website van het Nederlands kenniscentrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie kan een signaalkaart gevonden worden die je als omstander kan helpen om eetstoornissignalen te herkennen (signalenkaart kenniscentrum).
Wat doe je wanneer je je zorgen maakt om iemand in je omgeving?
Wanneer je verschillende kenmerken herkent die in de richting van een (beginnende) eetstoornis wijzen, is het belangrijk om niet bang te zijn dit thema aan te kaarten. Dit kan je doen door een gesprek aan te gaan met de persoon in kwestie om het onderwerp allereerst bespreekbaar te maken. Belangrijk hierbij is een sfeer van vertrouwen te creëren waarin de persoon zich niet aangevallen of bekritiseerd voelt. Het erkennen van een eetprobleem is voor de patiënt vaak een erg moeilijke stap die niet zo vanzelfsprekend is. Een open houding is erg belangrijk. Patiënten zijn soms moeilijk te overtuigen dat ze effectief een eetstoornis hebben en de bereidheid om geholpen te worden groeit meestal pas doorheen de behandeling. 
Desondanks is het belangrijk om hulp zoeken te stimuleren. Eventueel samen een huisarts of therapeut opzoeken kan een eerste stap zijn om de ernst van het eetprobleem in te schatten. Mocht een opname toch nodig zijn, kunnen zij doorverwijzen naar specifiekere hulp. Toon geduld doorheen het behandelproces, wat meestal wel een langere tijd kan duren.
De vereniging ANBN (Anorexia Nervosa – Boulimia Nervosa) (http://www.anbn.be/) biedt een laagdrempelige manier om meer informatie te verkrijgen over eetstoornissen of in contact te komen met ervaringsdeskundigen. In het Leuvens ANBN-inloophuis kan je terecht met je vragen omtrent eetstoornissen – zowel als patiënt als omstander. Er worden regelmatig praatmomenten en activiteiten georganiseerd en er is ook een chat en online forum voorzien om lotgenoten te ontmoeten. Naast Leuven, worden ook in Limburg, Gent, Westende en Antwerpen geregeld praatgroepen of ontmoetingsmomenten georganiseerd.
Wil je meer lezen over dit thema? Onderstaande links geven al wat meer informatie.
http://www.eetexpert.be/bezoekers/eg-signalen
http://www.eetexpert.be/bezoekers/tips-gezin
https://www.kenniscentrum-kjp.nl/ouders/Stoornissen-1/Eetstoornissen/Vaststellen-3
https://www.kenniscentrum-kjp.nl/ouders/Boeken-Films/Eetstoornissen-5/Boeken-9
opgroeienblog.wordpress.com 