TAAKSPEL IN DE KLAS: (HOE) WERKT HET?

thinkingform.com

Taakspel is een preventieprogramma, ontwikkeld voor de lagere school, dat het gedrag van de leerlingen spelenderwijs tracht te beïnvloeden. Het programma heeft drie belangrijke doelen: (1) het taakgericht gedrag van kinderen doen toenemen (ervoor zorgen dat kinderen in de klas bezig zijn met hun taken en aandacht hebben voor de les), (2) het storend gedrag doen afnemen en (3) de sfeer in de  klas (nog) verbeteren. De leerkracht en relaties tussen leerlingen spelen een belangrijke rol bij de verandering van het gedrag van de leerlingen. Onderzoek in het buitenland heeft aangetoond dat het programma het storende gedrag van kinderen kan doen verminderen, en dat de positieve effecten zelfs behouden blijven tot in de jongvolwassenheid.

Aan de onderzoekseenheid Schoolpsychologie en Ontwikkelingspsychologie van Kind en Adolescent van de universiteit van Leuven werd een onderzoek uitgevoerd om de effecten van Taakspel in de Vlaamse onderwijscontext te onderzoeken. Vijftien Vlaamse scholen namen deel aan dit onderzoek, met 2 klassen per school. In de helft van deze klassen paste de leerkracht in het 2de en 3de leerjaar Taakspel toe (de Taakspelklassen). In de andere helft van de klassen werd het programma niet uitgevoerd (de controleklassen). Graag deel ik met jullie de resultaten van ons onderzoek.

Heeft Taakspel een effect op het gedrag van leerkrachten?

Leerkrachten krijgen een heel belangrijke rol toebedeeld in Taakspel. Hun aanpak kan het gedrag van leerlingen beïnvloeden. In ons onderzoek is vastgesteld dat Taakspelleerkrachten na één interventiejaar minder opmerkingen maken over storend gedrag, meer complimenten geven voor het verwachte gedrag van leerlingen in de klas, en meer structuur bieden dan controleleerkrachten. Meer bepaald geven ze duidelijker aan wanneer welk gedrag van leerlingen wordt verwacht. Deze resultaten tonen aan dat leerkrachten via Taakspel meer positieve en minder negatieve controle gaan hanteren op het gedrag van kinderen in de klas.

Heeft Taakspel een effect op het gedrag van leerlingen?

Taakspel heeft tot doel het gedrag van leerlingen te beïnvloeden. De resultaten tonen aan dat Taakspel een positieve invloed heeft op het gedrag van leerlingen. Niet alleen verbetert hun gedrag in de klas (meer taakgericht en minder storend gedrag) onder invloed van Taakspel, ook meer ernstige vormen van probleemgedrag (zoals tekenen van ADHD en opstandig gedrag) ontwikkelen minder snel dan in de controleklassen. Dit is belangrijk omdat storend gedrag van kinderen in de klas een voorloper kan zijn van meer ernstige vormen van probleemgedrag. Dat probleemgedrag kan op zijn beurt een voorloper zijn van agressie, schoolmoeheid, schooluitval en andere problemen in de adolescentie en volwassenheid. Taakspel slaagt erin het gedrag van leerlingen te beïnvloeden en de ontwikkeling van probleemgedrag om te buigen, om eventueel op termijn negatieve gevolgen te voorkomen. Zo bieden deze resultaten bewijs voor Taakspel als preventieve interventie.

Heeft Taakspel een groter effect voor bepaalde leerlingen dan voor andere?

Over het algemeen hebben kinderen met weinig taakgericht gedrag een verhoogd risico op o.a. schoolse problemen, negatieve relaties met leerkrachten en medeleerlingen en gedragsproblemen. Dit onderzoek toont aan dat Taakspel een effect heeft op de ontwikkeling van fysieke en relationele agressie (zoals pesten) bij leerlingen met weinig initieel taakgericht gedrag (begin 2^de leerjaar), in de zin dat hun niveau van agressie genormaliseerd was tegen het einde van het 3^de leerjaar. Ook is vastgesteld dat deze leerlingen, hoewel bij aanvang niet graag gezien door hun leeftijdsgenoten, na twee jaar Taakspel minder negatieve relaties met medeleerlingen hebben. Deze resultaten geven aan dat Taakspel naast een preventieve, ook een correctieve invloed kan hebben op de ontwikkeling van leerlingen. Meer bepaald kunnen leerlingen met een verhoogd risico op en/of die reeds kampen met probleemgedrag, weer op het juiste spoor worden gebracht met behulp van het programma.

Heeft Taakspel een groter effect in bepaalde soorten klassen dan in andere?

Klassen met veel probleemgedrag hebben niet alleen vaak een negatieve sfeer, maar brengen ook extra risico’s mee voor de leerlingen. Ons onderzoek toont aan dat Taakspel een belangrijk effect heeft in deze klassen. In initieel rumoerige, onrustige klassen (begin 2^de leerjaar), is een minder negatief verloop van uitingen van depressie, fysieke en relationele agressie, pesten, ADHD-symptomen en opstandig gedrag vastgesteld bij Taakspelleerlingen in vergelijking met controleleerlingen. In klassen met relatief veel initiële agressie (begin 2^de leerjaar) geven de resultaten aan dat Taakspel een positief effect heeft op hoe deze leerlingen zich voelen op school op het einde van het 4^de leerjaar. Meer specifiek vertoonden Taakspelleerlingen een gunstigere ontwikkeling van hun houding tegenover de school en hun zelfbeeld en van teruggetrokken gedrag dan leerlingen uit de controlegroep. Daarnaast geven Taakspelleerlingen op het einde van het 4^de leerjaar aan dat ze zich meer inzetten voor hun schoolwerk (bv. huiswerk) dan controleleerlingen in initieel agressieve klassen.

Samengevat geven deze resultaten aan dat Taakspel, hoewel bruikbaar in alle klassen, bijkomende positieve effecten kan hebben in klassen met veel probleemgedrag voor de aanvang van het programma.

 Hoe werkt Taakspel? Rol van de leerkracht

Men gaat ervan uit dat Taakspel een effect heeft op het gedrag van leerlingen o.a. via het veranderen van de aanpak van de leerkracht. Uit ons onderzoek is gebleken dat het effect van Taakspel op meer taakgericht en minder storend gedrag verklaard kan worden door een meer positieve gedragscontrole door de leerkracht. Meer bepaald was het vooral de vermindering van negatieve opmerkingen van de leerkracht bij storend gedrag van de leerlingen, die de positieve effecten van Taakspel verklaarde. Deze bevinding heeft belangrijke consequenties voor de praktijk. Leerkrachten gebruiken regelmatig negatieve opmerkingen en straffen om ervoor te zorgen dat leerlingen zich goed gedragen in de klas. Hoewel dit een gangbare methode is, toont dit onderzoek aan dat wanneer leerkrachten juist minder gebruik maken van negatieve controle, dit rechtstreeks leidt tot beter gedrag van de leerlingen in de klas. Dit kan op zijn beurt een invloed hebben op de verdere ontwikkeling van gedrag over de tijd.

Hoe werkt Taakspel? Rol van medeleerlingen

Het verbeteren van relaties tussen leerlingen zou een ander mechanisme zijn via hetwelk Taakspel een invloed heeft op het gedrag van leerlingen. We stelden vast dat het effect van Taakspel op de ontwikkeling van agressief gedrag bij leerlingen met initieel weinig taakgericht gedrag verklaard kon worden door de afname van negatieve contacten met medeleerlingen. Deze bevinding toont aan dat inspanningen leveren om de contacten tussen leerlingen te verbeteren een manier is om het probleemgedrag van leerlingen te verminderen.

Tot slot…

Om de effecten van Taakspel ook op lange termijn te onderzoeken, werden de leerlingen uit dit onderzoek opgevolgd tot in het eerste jaar secundair onderwijs. De resultaten van dit vervolgonderzoek worden momenteel onderzocht. We onderzoeken daarbij ook of Taakspel een effect heeft op de schoolprestaties van leerlingen.

Meer weten over Taakspel?

Leflot, G., Colpin, H. (2011). Effectieve preventie van storend gedrag in de klas: Onderzoek over het programma Taakspel. Welwijs: Wisselwerking Onderwijs en Welzijnswerk, 22 (1), 28-31.

Willems, L., Colpin, H. (2009). Taakspel. Een spel om gedragsproblemen te voorkomen. Caleidoscoop, 21 (4), 10-14.